گونه شناسی مجتمع های مسکونی تهران با معیار فضای باز

محدودیت های موجود در شهرهای بزرگ، منجر به گسترش ساخت مجتمع های مسکونی و کاهش سهم حیاط خصوصی در معماری معاصر گردیده است. فضای باز مسکونی علاوه بر تأمین نور و روشنایی فضاهای داخلی و تهویۀ طبیعی، به عنوان فرصتی برای ارتباط بیشتر با طبیعت و مکانی برای تعاملات اجتماعی است. با توجه به محدودیت فضای داخلی واحدهای مسکونی و سابقۀ سنتی حضور حیاط در زندگی ایرانی، فضای باز مجالی برای گسترش عملکرد فضای داخلی و رابطۀ آن با فضای بیرونی است. بنابراین، بازنگری و شناخت وضع موجود فضای باز، زمینه ساز طراحی آگاهانه تر فضاهای باز مسکونی در آینده است هدف از این پژوهش، شناخت فضای باز مجتمع های مسکونی و گونه شناسی آن به جهت تأکید بر فضاهای مابین ساختمان ها، به همراه طراحی فضاهای بستۀ مسکونی است. برای این منظور، کلیۀ مجتمع های مسکونی هشت منطقۀ شمالی شهر تهران که فضای باز آنها، بیش از شصت و پنج درصد سطح کل زمین را تشکیل می دهد، با بررسی عکس هوایی و بازدید میدانی شناسایی گردید. سپس گونه شناسی فضاهای باز بر اساس ارتفاع بلو کها و تعداد واحدهای مسکونی و نحوۀ همنشینی فضای باز و بسته در کنار هم صورت گرفت. یافته های تحقیق نشان میدهد، که طراحی فضای باز کمتر در اولویت توجه طراحان بوده و تمرکز اصلی بر فضای داخلی ساختمان ها فارغ از اتفاقات مابین آنها است. در وضع موجود قوانین سختگیرانۀ محل قرارگیری بنا، مانع از تحقق خلق فضاهای متنوع و پایبندی به طرح سنتی حیاط مرکزی در تهران گشته است. نتایج تحقیق حاکی از وجود سه گونۀ غالب چیدمان پراکنده، نواری و متمرکز در مجتمعهای مسکونی شهر تهران است. چیدمان پراکنده، گونۀ غالب در مجتمع های مناطق منتخب این شهر می باشد. این گونه منجر به خلق طیف گوناگونی از کیفیات، همچون میزان محرمیت و تنوع فضایی می گردد و قابلیت استفاده از تهویه و نور طبیعی بیشتری را داراست. گونۀ خطی، محافظه کارانه پایبند به چیدمان موجود خیابان های شهر است. در گونۀ متمرکز، ساختمان ها منطبق با قوانین شهری در یک قسمت از زمین متمرکز شده و مابقی به فضای باز اختصاص می یابد.